1 maja 2004 roku Polska wraz z Cyprem, Czechami, Estonią, Litwą, Łotwą, Maltą, Słowacją, Słowenią i Węgrami wstąpiła do Unii Europejskiej. Było to największe w historii rozszerzenie UE. W tym roku obchodzimy 17. rocznicę tego ważnego dla dalszych losów naszego kraju wydarzenia. Z tej okazji w Starostwie Powiatowym w Przasnyszu odsłonięto wystawę poświęconą kluczowym dla powstania Unii Europejskiej postaciom: Robertowi Schumanowi, Jeanowi Monnetowi oraz Konradowi Adenauerowi. Symbolicznego otwarcia wystawy, którą można obejrzeć na II piętrze budynku Centrum Aktywizacji Biznesu, dokonał Starosta Przasnyski Krzysztof Bieńkowski i Etatowy Członek Zarządu Powiatu Przasnyskiego Paweł Mostowy.
Autorem trzech popiersi przedstawiających kluczowe dla powstania Unii Europejskiej postaci jest Pan Andrzej Staszewski, pochodzący z Krajewa Wielkiego w gminie Krzynowłoga Mała. Artysta jest przykładem typowego rzeźbiarza ludowego – posiada wrodzony talent, który w parze z niezwykłą pracowitością kompensuje brak kształcenia w szkole artystycznej. Pan Andrzej posiada rozległą wiedzę z zakresu historii ogólnej, historii sztuki oraz religii, a jego twórczość cechuje wyjątkowa ekspresja zawsze budząca zaciekawienie wśród odbiorców.
Robert Schuman – architekt integracji
Robert Schuman, urodzony w Luksemburgu, dyplomowany prawnik, francuski minister spraw zagranicznych, uznawany jest za jednego z ojców jedności europejskiej. W wyniku doświadczeń z czasu drugiej wojny światowej uważał, że jedynie trwałe pojednanie z Niemcami może stworzyć podstawy dla zjednoczenia Europy. Dlatego we współpracy z Jeanem Monnetem opracował znany na całym świecie plan Schumana, ogłoszony 9 maja 1950, którą to datę uznaje się za symboliczną datę narodzin Unii Europejskiej.
Przed wybuchem wojny Schuman studiował prawo, ekonomię, filozofię polityczną, teologię i statystykę na uniwersytetach w Bonn, Monachium, Berlinie i Strasburgu. W czasie wojny aktywnie uczestniczył we francuskim ruchu oporu. Po wojnie wrócił do polityki krajowej i kolejno obejmował najwyższe stanowiska: ministra finansów, stanowisko premiera, ministra spraw zagranicznych, ministra sprawiedliwości. Był głównym negocjatorem wszystkich najważniejszych traktatów oraz inicjatyw, takich jak Rada Europy, plan Marshalla czy NATO.
Najbardziej Robert Schuman stał się znany za sprawą tak zwanej deklaracji Schumana, w której zaproponował Niemcom i innym państwom europejskim nawiązanie współpracy w celu połączenia swoich interesów gospodarczych. Schuman był przekonany, że dzięki takiemu działaniu wybuch nowej wojny będzie „nie tylko nie do pomyślenia, ale także niemożliwy”. W założeniu takie działania miały posłużyć trwałej integracji politycznej – będącej warunkiem pokojowej egzystencji. Po swojej odezwie Schuman nie musiał długo czekać, bowiem już 18 kwietnia 1951 roku sześć państw podpisało traktat paryski, na mocy którego utworzono pierwszą ponadnarodową wspólnotę europejską – Europejską Wspólnotę Węgla i Stali.
Konrad Adenauer – pragmatyczny demokrata
Pierwszy kanclerz Republiki Federalnej Niemiec, który zmienił powojenną historię Niemiec i Europy bardziej niż ktokolwiek inny. Podobnie jak wielu polityków swojego pokolenia, Adenauer już po doświadczeniach pierwszej wojny doszedł do wniosku, że osiągnięcie długotrwałego pokoju możliwe jest jedynie w zjednoczonej Europie. Opinię tę potwierdziły jego doświadczenia z okresu Trzeciej Rzeszy. (Pozbawiony pracy i oszczędności, a później także więziony przez Gestapo).
Konrad Adenauer urodził się w Kolonii 5 stycznia 1876 roku w prostej rodzinie. Polityczną działalność zaczął w 1904 roku, a jego kariera nabrała rozpędu, gdy jako członek katolickiej partii Zentrum w 1917 roku został burmistrzem Kolonii. Na stanowisku tym Adenauer zasłynął jako pełna determinacji i zdecydowana postać. Trzymając się z dala od skrajnych przekonań politycznych z zaangażowaniem wpajał swoim współobywatelom pracowitość, porządek oraz chrześcijańskie zasady moralne i wartości.
Doświadczenia drugiej wojny światowej uczyniły z Adenauera politycznego realistę - warunkiem trwałego pokoju i stabilności jest jedność Europy. Wraz z Cherles’em de Gaulle’em, Adenauer doprowadził do przełomu w stosunkach pomiędzy Niemcami a Francją: w 1963 roku państwa te, niegdyś nieprzejednani wrogowie, podpisały traktat elizejski. Po wojnie założył Unię Chrześcijańsko-Demokratyczną (CDU) jednoczącą niemieckich protestantów i katolików. W 1949 roku został pierwszym kanclerzem Republiki Federalnej Niemiec (Niemiec Zachodnich) i piastował to stanowisko 14 lat. W sześć lat (1949 – 1955) Adenauer osiągnął dalekosiężne cele polityki zagranicznej: członkostwo w Radzie Europy (1951), założenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (1952) oraz wstąpienie Niemiec do NATO (1955).
Jean Monnet – jednocząca siła
Jean Monnet pochodził z regionu Cognac we Francji, podróżował po świecie jako handlarz koniakiem, a później jako bankier. Podczas obydwu wojen światowych zajmował wysokie stanowiska związane z koordynacją produkcji przemysłowej we Francji w Wielkiej Brytanii. Jako jeden z najważniejszych doradców francuskiego rządu był głównym pomysłodawcą słynnej deklaracji Schumana z 9 maja 1950 r., która doprowadziła do utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.
W 1914 r. nie został przyjęty do wojska. Aby móc w inny sposób przysłużyć się swojemu krajowi, skontaktował się z francuskim rządem proponując plan lepszego koordynowania zasobów wojennych z Wielką Brytanią. Gdy wybuchła II wojna światowa, Monnet ponownie zaangażował się w służbę krajowi i został przewodniczącym francusko-brytyjskiego komitetu, który miał się zajmować koordynacją potencjału produkcyjnego obu tych krajów. Później Monnet zaoferował swoje usługi rządowi brytyjskiemu, który wysłał go do Stanów Zjednoczonych, aby nadzorował zakup dostaw wojennych. Ponieważ wywarł duże wrażenie na prezydencie Stanów Zjednoczonych Franklinie Delano Roosevelcie, szybko został jego zaufanym doradcą
Mimo że ukończył formalną edukację w wieku 16 lat i wbrew wszystkim trudnościom, Jean Monnet stał się człowiekiem, który w swoim życiu miał do odegrania wiele ról: przedsiębiorcy prowadzącego interesy na międzynarodową skalę, finansisty, dyplomaty i męża stanu. Nigdy jednak nie został wybrany na stanowisko w administracji publicznej i nie miał formalnej władzy politycznej, która umożliwiłaby mu wprowadzenie swoich poglądów w życie. Dzięki swojej umiejętności argumentacji, darowi przekonywania namawiał europejskich przywódców do tego, aby działali na rzecz wspólnych interesów i dostrzegli korzyści płynące ze współpracy.
Europejska Wspólnota Węgla i Stali – rok 1951
Europejska Wspólnota Węgla i Stali powstała na mocy traktatu paryskiego. W skład wspólnoty weszło sześć państw (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy), które pragnęły zapewnić swobodny przepływ węgla i stali oraz otwarcie dostępu do źródeł produkcji. Dla tego celu istotne znaczenie miało powołanie wspólnej Wysokiej Władzy zajmującej się nadzorem rynku, kontrolowaniem przestrzegania zasad konkurencji oraz zapewnianiem przejrzystości cen. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali ustanowił fundament instytucji w znanej nam obecnie postaci Unii Europejskiej. EWWiS była pierwszym krokiem wykonanym w stronę integracji europejskiej.
Traktat paryski miał za zadanie przyczynić się do uwspólnienia rynku węgla i stali, odbudowania gospodarczo zrujnowanej Europy, zwiększenia zatrudnienia i podnoszenia stopy życiowej. W związku z tym instytucje musiały zapewnić prawidłowość dostaw węgla i stali na wspólny rynek przez zrównanie dostępu do źródeł produkcji, ustalenie najniższych cen i poprawę warunków pracy. Osiąganiu wszystkich tych celów musiał towarzyszyć rozwój handlu międzynarodowego oraz modernizacja produkcji. Przejawem dążenia do utworzenia wspólnego rynku był przewidziany w traktacie swobodny przepływ towarów bez opłat celnych i podatków. Zakazywano w nim stosowania przepisów i praktyk dyskryminacyjnych, subwencji, pomocy państwa, nakładanych przez państwa obciążeń specjalnych oraz praktyk ograniczających konkurencję. Dla realizacji założeń EWWiS na mocy traktatu ustanowiono Wysoką Władzę, Zgromadzenie, Radę Ministrów i Trybunał Sprawiedliwość. Sama Europejska Wspólnota Węgla i Stali otrzymała osobowość prawną.
Europejska Wspólnota Gospodarcza – rok 1957
Europejska Wspólnota Gospodarcza powstała na podstawie traktatów rzymskich, które zrzeszały 6 krajów (Belgię, Niemcy, Francję, Włochy, Luksemburg i Niderlandy) dążących do integracji i wzrostu gospodarczego w ramach polityki handlowej. Na jego mocy utworzony został wspólny rynek oparty na swobodnym przepływie towarów, ludzi, usług i kapitału. Traktaty rzymskie były wielokrotnie zmieniane, przy czym obecnie znane są pod nazwą Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Założenie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej miało na celu utworzenie wspólnego rynku w ramach państw zrzeszonych we wspólnocie. Uznano, że zmiana warunków w zakresie handlu i produkcji na terytorium sześciu krajów członkowskich zadziała na rzecz pełniejszego politycznego zjednoczenia Europy.
Sygnatariusze zobowiązali się do stworzenia podwalin pod budowę „coraz ściślejszego związku” pomiędzy narodami Europy przez gospodarczy i społecznego rozwój swoich krajów. Podjęte wspólne działania służyły usuwaniu przeszkód handlowych i innych barier. Poprawa jakości warunków życia, zagwarantowanie równowagi wymiany handlowej i uczciwości w konkurencji miały przyczynić się do zmniejszenia różnic gospodarczych i społecznych między poszczególnymi regionami Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Realizacji tych szczytnych celów posłużyły narzędzia: wspólnego rynku, unii celnej, wspólnych polityk – rolnej, handlowej i transportowej. W ramach utworzonego wspólnego rynku sygnatariusze traktatu zgodzili się na skoordynowanie swoich polityk gospodarczych, utworzenie jednolitego obszaru gospodarczego w oparciu o zasady wolnej konkurencji. Unia celna zniosła kwoty i opłaty celne oraz ustanowiła wspólną politykę handlową.
Narodziny Unii Europejskiej – rok 1992
Traktat z Maastricht to traktat ambitny, na jego mocy utworzono Unię Europejską. Postanowiono, że Unia Europejska będzie się opierała na trzech odrębnych komponentach – tak zwanych filarach. Tym samym zapoczątkowano nowy etap w procesie tworzenia coraz ściślejszego związku między narodami Europy, nadając dotychczas funkcjonującym wspólnotom wymiar polityczny. Traktat wprowadzał wiele innowacji, do najważniejszych należały: stworzenie podstaw dla unii gospodarczej i walutowej oraz wspólnej waluty (euro), zwiększenie uprawnień Parlamentu Europejskiego; wprowadzenie koncepcji obywatelstwa europejskiego oraz określenie prawnych podstaw dla sześciu nowych wspólnych polityk Unii Europejskich.
Z nastaniem Unii Europejskiej każdy obywatel państwa członkowskiego otrzymał również obywatelstwo europejskie. Na jego mocy ma prawo do swobodnego przemieszczania się po całej UE oraz mieszkania na jej terytorium. Obywatel UE korzysta również z ochrony i pomocy dyplomatycznej zapewnianej przez ambasady i konsulaty innych państw stowarzyszonych.
W ramach I filaru zgrupowano tradycyjne działania trzech pierwotnych organizacji, czyli Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Euratomu. Cel II filaru to ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów i niezależności Unii Europejskiej, także wzmacnianie bezpieczeństwa jej i państw członkowskich. Trzeci filar zorganizował współpracę sądową w sprawach cywilnych, karnych oraz utworzył Europejski Urząd Policji (Europol) jako ciało służące wymianie informacji między krajowymi organami policji. Dysponując tymi narzędziami UE podjęła walkę z terroryzmem, przestępczością zorganizowaną i handlem narkotykami.
